reseñas.6. Debatiendo con Piketty: Una interpretación feminista del capitalismo patrimonial. Heather Boushey.

Heather Boushey. Seatle.1970.

Debatiendo con Piketty: Una interpretación feminista del capitalismo patrimonial. En:Debatiendo con Piketty. La agenda para la economía y la desigualdad.

                                                    MARZO DE DOUS MIL DEZANOVE.

Biografía

Heather Boushey é a directora executiva e economista en xefa do Centro para o Crecemento Equitativo de Washington e coeditora dun volume de 22 ensaios sobre como integrar a desigualdade no pensamento económico, "Despois de Piketty: a axenda para a economía e a desigualdade". A súa investigación céntrase sobre a desigualdade económica e as políticas públicas, especificamente o emprego, a política social e o benestar económico familiar, e seu último libro é "Finding Time: The Economics of Work-Life Conflict" de Harvard University Press. The New York Times ten afirmado que Boushey é unha das "voces máis vibrantes neste campo" e Politico nomeouna dúas veces como unha das 50 principais "pensadoras, facedoras e visionarias que están transformando a política estadounidense".

Boushey escribe regularmente para os medios de comunicación populares, como " The Room of Debate" de The New York Times , "The Atlantic , and Democracy" ; e aparece regularmente nas canles de televisión Bloomberg, MSNBC, CNBC e PBS. Anteriormente, foi economista xefa do equipo de transición de Hillary Clinton, e economista no Center for American Progress, o Comité Económico Conxunto do Congreso dos Estados Unidos, o Center for Economic and Policy Research e o Economic Policy Institute. Forma parte da xunta directiva do Opportunity Institute e é editora asociada de Feminist Economics . Recibiu o doutoramento en economía na New School for Social Research e a licenciatura na Hampshire College [1]

                

                           Por Ana María Bande Bande.

O Capital no século XXI, de Piketty converteuse hai tempo nun fenómeno editorial incuestionable. Que isto ocorra cun tratado académico de economía é, non cabe dúbida, síntoma de que a economía constitúe unha preocupación de primeira orde na actualidade. Ata certo punto isto é consecuencia, como é lóxico, da inquietude no ámbito académico e da inseguridade da cidadá perante as incertezas derivadas da gran recesión económica.

Dado que o fenómeno Piketty  tenta ser un texto explicativo do estado do mundo, e non só da economía - de non ser así non se entendería tal éxito - temos que prestarlle moita atención ao seu contido, e dende logo situármonos no punto de escepticismo que toda predición dende este ámbito debe suscitar. Non creo que debamos axeonllarnos ante a contundencia con que nos falan as e os economistas. É certo que o enorme aparello científico co que se constrúe a teoría económica fai que estes tratados nos asoballen con gráficos e con estatísticas. Adoitan construír con eles modelos nos que semella que só a posteriori queren encaixar unha realidade que sempre é máis complexa. As variables non son doadamente cuantificables e polo tanto susceptibles dun tratamento metodolóxico convencional. Adoitan ignorarse por factores ou causas tan diferentes como unha moda determinada nunha área de investigación ou un xeito de ollar a realidade puramente convencional que non ten en conta determinados aspectos porque simplemente non interesan ou non se coñece a forza que puidesen ter na configuración da nosa sociedade e da nosa economía.

No referente ao canon no ámbito económico, están as voces que dende a rigorosidade e a crítica nos obrigan a cuestionarnos os dogmas cos que aparentemente temos a obriga de construír a nosa visión, económica, neste caso, da realidade. Refírome a tratados tamén moi intrincados, ás veces, pero ben interesantes polo que teñen de desmitificadores como a Economía enmascarada de Steve Keen. 

O Capital no século XXI de Piketty, ten sido xa moi sometido a crítica, dende logo, pero dende a perspectiva de xénero non hai, no noso contexto académico, moitos materiais para este debate en particular. Por iso é especialmente relevante Debatiendo con Piketty, especialmente a ollada de Heather Boushey, unha economista moi descoñecida aínda no noso país por non estar traducida, aínda que leva xa moito tempo investigando sobre temas de desigualdade no traballo e sobre conciliación familiar.
 No seu capítulo de Debatiendo con Piketty preséntanos, en poucas páxinas, unha análise das teses deste economista dende un punto de vista completamente novo, aínda que sempre dende unha clara intención de complementariedade ás ideas do economista galo. A novidade da súa análise é que a autora observa a realidade económica dende unha perspectiva similar á de Piketty aceptando algunhas das súas premisas, como a existencia dun estado de desigualdade económica e unha interpretación orixinal sobre o mesmo atribuíndoo a un posible retorno a un sistema de “capitalismo patrimonial”, pero engadíndolle a nosa economista aspectos que, ao seu xuízo, lle faltan precisamente a Piketty por obviar enfoques e datos que tradicionalmente non se teñen en conta na elaboración dos discursos económicos canónicos. Tamén é novo por incorporar un punto de vista de xénero dado que existen evidencias, como o feito de que malia as mulleres, non computar no PIB, si que contan para a economía; de feito contan tanto que as consecuencias, tanto de aplicarlles un réxime particular e diferente no ámbito económico coma o de promover políticas de igualdade, son directamente responsables do crecemento ou do decrecemento económico. 

A tese central de O Capital no século XXI de Piketty, é que estamos a vivir unha volta ao “capitalismo patrimonial”, o que significa que o crecemento económico semella depender outra vez das rendas do capital máis ca das do traballo. Sen dúbida é esta unha declaración importante e para debater, porque de ser verificada significaría unha regresión a modelos económicos propios do século XIX e que xa dabamos por superados. De dar por certa esta hipótese, ou para demostrala, teriamos que atender á institución que fai posible esta acumulación do capital, é dicir, ao réxime das herdanzas. A proposta de Piketty é, dende logo, desacougante e contén, ademais, unha advertencia que considero moi produtiva na orde da investigación económica, porque reflicte que “ a distribución do patrimonio sempre ten sido profundamente política e non pode reducirse a un puro mecanismo económico ”. Nesta sentenza contense, non sei se ao seu pesar, unha invitación a dubidar de toda unha serie de tratados de economía que se teñen artellado case exclusivamente baseándose en modelos apriorísticos sen ter en conta outras realidades, quizais a realidade mesma. Na obra de Piketty hai unha ¿disimulada? proposta para que pensemos a economía dende unha óptica diferente, incorporando o papel das institucións e da política, é dicir, os xeitos en que nos organizamos como colectividade, como sociedade, e a súa incidencia no crecemento. Boushey acepta o reto, dende logo, ofrecendo unha análise sumamente interesante e complexa que paga a pena descubrir porque non só somete a crítica a metodoloxía e as conclusións de Piketty, senón que fai un percorrido pola teoría económica para incorporar o punto de vista feminista, amosando unha visión do futuro que poden agardar as mulleres.

Boushey analiza a versión neoclásica da economía, optimista por natureza, e a súa posible repercusión nas mulleres. Neste sentido convídanos a repensar as sucesivas teses que dende Kunzets a Chang-Tai-Hsieh teñen insistido tanto en que o crecemento sempre, como se fose maxia, ten como consecuencia a redución da desigualdade. Boushey convence porque a súa crítica se constrúe conxugando, ou mellor dito, compaxinando, as afirmacións teóricas orixinais da economía canónica, someténdoas a debate, con datos reais que deberían sustentalas. 

Por exemplo, no que atinxe á curva do crecemento de Kunzets, Boushey lémbranos que foi o mesmo autor da teoría o que recoñeceu que o seu modelo estaba máis fundamentado en “ilusións” ca en datos empíricos. No modelo neoclásico todos semellan coincidir en que nunha economía en que o capital humano (a preparación, a aptitude, a habilidade das persoas que traballan) é o que conta, nunca se xustifica o custo de desperdiciar talento con políticas pouco sensibles ao fomento da igualdade.  Con esta premisa, a clase política tería na súa man reducir a pobreza, e decidírse a incluír no sistema económico a todas as persoas que teñen sido tradicionalmente excluídas por razón de xénero ou de raza. Esta previsión de Boushey, aínda que dunha lóxica aparentemente incontestable, bátese precisamente nos nosos días coas políticas en voga de retroceso en materia de igualdade.

Habería que preguntarse e reflexionar moito sobre este feito; sobre si realmente é o factor humano (a habilidade das traballadoras e traballadores) o que está actuando como estímulo ou motor de crecemento, nun momento como o noso en que tanto homes coma mulleres teñen unha preparación moi superior ás esixencias do mercado laboral e que ademais ou están no paro ou traballando en postos moi por debaixo da súa capacitación profesional. 

Na ollada pesimista que nos presenta Boushey, a escasa confianza que ofrece o crecemento como factor de inclusión é quizais onde reside o maior interese do texto. Aquí Boushey harmoniza as teses de Piketty coas do feminismo ao resaltar as metodoloxías que comparten (preminencia dos datos, avaliación destes e incorporación das institucións sociais como actores económicos), pero sobre todo interésanos porque sinala algunhas das estridencias daquelas teses, principalmente as derivadas das contradicións que supoñen o empeño de Piketty por romper coas teorías económicas modernas  e a súa simultánea incapacidade para crebar os modelos estándares que precisamente é o que critica. A partir desta lagoa Boushey incorpora a teoría feminista porque é precisamente empregando esta metodoloxía cando realmente se cuestiona o modelo clásico e canónico ao incorporar variables, datos e perspectivas novas. O feminismo económico, efectivamente, xa tiña recoñecido a importancia das ciencias sociais e das estruturas de poder nos resultados económicos. O feminismo económico tamén tiña xa feito unha crítica á metodoloxía do uso dos datos nas investigacións económicas, cunha crítica das fontes moi relevante, porque tiña sinalado que a unidade fiscal tomada, a unidade familiar, non era axustado, por non ofrecer datos desagregados que permitisen un estudo de calidade de determinadas institucións ou de factores tan relevantes como a importancia da raza ou o xénero na economía. 

Por outra parte, Boushey critícalle a Piketty que cando fala de capitalismo patrimonial está cometendo un erro de base, porque o emprego deste sintagma non é neutro ao referirse especificamente aos estudos das herdanzas a través dos pais, o que deixa fóra a posibilidade de observación da muller no estudo desta institución imprescindible á hora de tratar unha investigación rigorosa sobre o capitalismo patrimonial.

Boushey, a partir de aquí, expón un contrafactual do libro de Piketty, porque refire os resultados aos que Piketty chegaría no caso de que empregase unha ollada de xénero no seu estudo. Boushey incorpora argumentos e perspectivas a unha investigación coa que comparte moitos argumentos pero que contén elementos que a limitan na súa capacidade de comprensión da situación económica do mundo actual, que é, en definitiva, o obxectivo de Piketty.  ¿Cales son estes elementos ou as súas fallas en O Capital no século XXI? .

En primeiro lugar, e quizais o máis relevante, son os datos. Piketty emprega estatísticas tributarias, pero unha vez máis e igual que fixo co PIB, esta fonte non abonda porque para coñecer a evolución do proceso de transmisión de herdanzas é imprescindible ter en conta o proceso de incorporación da muller ao traballo ou o emparellamento selectivo como mecanismo de mobilidade social. Unha vez máis a crítica a Piketty o déficit do propio obxectivo que é a incidencia das institucións sociais, económicas ou culturais que marcan o matrimonio, as relacións de xénero ou a familia como aspectos que determinan completamente o réxime das herdanzas.  Boushey descobre con sorpresa este déficit para interpretar o contexto na obra de Piketty cando precisamente é o autor o que incorpora datos directamente collidos de fontes literarias que falan precisamente da importancia das estratexias matrimoniaies e do papel da muller en relación coa economía no século XIX. 
Boushey pregúntase polas estratexias actuais no ámbito da mobilidade social e do matrimonio como dinámicas que non veñen reflectidas nas estatísticas pero que se manteñen como unha vía para reducir a desigualdade. Fálanos doutros datos, doutras medidas e constrúe hipóteses que deixan espazo para interpretacións abertas, interesantes e complexas, que, dende logo, ofrecen unha lectura moito menos ríxida en que todos e todas podemos implicarnos e tirar as nosas propias conclusións. Non hai sentenzas nin fórmulas que pechen previsións de futuro, e, neste sentido, a economista norteamericana apunta a que a situación da muller é un dilema que pode resolverse en direccións moi variadas. Pode ser que o crecemento económico empurre a unha necesaria igualdade, digamos que por imperativo de eficiencia do sistema, pero tamén podemos crer que as elites, aínda maioritariamente masculinas, empreguen o seu poder para intervir no proceso de transmisión de herdanzas distópico que conduza irremesiblemente a un retorno ao patriarcado decimonónico. Estas mesmas cuestións son as que formulan hoxe investigadoras como Mercedes d´Alessandro. Dende logo, incorporar a perspectiva de xénero é abrir unha porta á interacción con outros aspectos que hai que ter en conta na análise do sistema económico capitalista en que vivimos.

Deseño:Soulbande/MVG

Instalación: AAFR

Organización: Biblioteca de Torrecedeira.

---

[1] https://equitablegrowth.org/people/heather-boushey. Consulta: 23.02.2019

reseñas·5. Instrumental: memorias de música, medicina y locura. James Rhodes.

                                James Rhodes, Londres, 1975.

Instrumental: memorias de música, medicina y locura

Blackiebooks, 2015.

Instrumental: A Memoir of Madness, Medication and Music

Canongate Books Ltd., 2015.

FEBREIRO DE DOUS MIL DEZANOVE

Biografía

Naceu en 1975 en Londres no seo dunha familia xudía de clase media alta. Os seus primeiros estudos realizounos nun prestixioso colexio para mozos no que sufriu abusos sexuais por parte do seu profesor de educación física. Este feito, que non puido ser denunciado ata que pasaron trinta anos, marcou, para ben e para mal, a súa vida.

A súa formación académica oficial de piano non pasou do terceiro curso. Estamos ante un músico de formación basicamente autodidacta, pois non sería ata os 13 anos, ao entrar no Harrow School, outro colexio para minorías ricas, cando puido estudar cun verdadeiro profesor de piano: Colin Stone. Este decatouse do seu potencial e animaríao a participar no concurso Young Musician of the Year, mais non pasaría da segunda rolda.

A súa paixón polo pianista ruso Grigori Solokok levouno, nunha das súas crises vitais, a proporlle ao seu representante en Europa, Franco Panozzo, participar como socio no negocio da representación. Este, tras escoitalo tocar o piano na primeira visita que fixo á súa casa en Verona, amañoulle unhas clases co afamado profesor Edoardo Strabbioli. Estas titorías mensuais danlle a Rhodes a formación e a confianza que lle faltaba para volver á paixón abandonada dende había máis de dez anos.

O seu primeiro disco Razor Blades, Littel Pills and Big Pianos (Coitelas de afeitar, pílulas e pianos grandes) saíu en 2009 e, un ano despois, editaría Now Would Al Freudians Please Stand Aside (Agora por favor que os freudianos se afasten). A estes seguiríanos Bullets and Lullabies (Balas e cancións de berce) e Jimmy, o primeiro álbum de música clásica no que aparece a etiqueta Parental Advisory: Explicit Content (Advertencia para pais: contido explícito). Foi o primeiro pianista clásico que asinou un contrato con Warner Bros Records.

                                                                     

           

                   Por Manuel Velasco Graña.

«A música clásica ponma dereita.» Desta forma tan explícita e provocativa comeza este relato autobiográfico escrito cando o autor ten 38 anos. É unha historia sobre o poder terapéutico que pode ter a música na vida de alguén que tivo que vivir coas secuelas dos abusos sexuais sufridos durante a súa infancia. É tamén a historia dun músico nada convencional comprometido coa tarefa de sacar a música clásica do seu armazón ríxido e elitista. Asemade, é unha testemuña de quen, esporeado polas súas vivencias, se converte en activista para cambiar o mundo e a sociedade que permitiu os abusos, que tanto o condicionaron, que se produciran e se sigan a dar, con total impunidade.

O público lector, se quere, pode acompañar cada un dos seus vinte capítulos cunha recomendación musical que o autor introduce con historias pouco coñecidas, e un chisco provocadoras, dos seus intérpretes. Instrumental ten pois a súa propia banda sonora que os máis melómanos (ou curiosos ávidos de aprender) poden atopar en Youtube ou baixar de Spotify.

«Utilizáronme, fodéronme, desfixéronme, manipuláronme e violáronme dende os 6 anos, unha e outra vez, e así foi como pasou». E deste inferno que durou cinco anos só o salvou a música. Na casa da súa infancia atopou unha casete que contiña a gravación en vivo de «A Chacona», unha obra para violín que Bach compuxo tras a repentina morte da súa dona. Nela expresa, na súa parte final, toda a dor e todo o lamento que unha composición musical pode manifestar. «Esta peza converteuse no meu refuxio. Sempre que estaba angustiado repetíaseme na cabeza. A peza determinou a miña vida».

Os abusos convertérono nun supervivente de por vida e, en moitos momentos, a música será a táboa de salvación á que se vai ter que aferrar para recuperar, unha e outra vez, a cordura.

Aos 11 anos un cambio de colexio librouno do seu violador, mais non das consecuencias físicas e psíquicas de ter sido repetidamente violado. «Pasei anos, incluso décadas pegado ao retrete, era un neno ansioso que pasaba o día cagando, que non durmía, ao que lle daban ducias de tics cada hora, sen habilidades sociais, que sempre tiña medo, que se ofrecía sexualmente a descoñecidos, que bebía e fumaba...».

Con 13 anos entra nun colexio de elite no que estudará cinco anos. Aos 18 proponlles aos pais estudar a carreira musical, pero estes non ven a música como unha boa opción profesional. Cede ás expectativas paternas e comeza en Edimburgo a carreira de psicoloxía. O seu primeiro ano como universitario pasouno colocado con todo tipo de substancias, nunha irrefreable carreira autodestrutiva que o levaría a entrar por primeira vez nun psiquiátrico.

Un ano en París, o mellor da súa vida, axudouno a atopar os folgos e o xuízo necesario para poder acabar os seus estudos e graduarse cun bo expediente. 

Tras a licenciatura, os próximos dez anos dedícaos a desenvolver a súa carreira e a facer cartos. Casa, ten un fillo, e tras ir todo relativamente ben, sofre unha profunda crise vital que lle fai revisar toda a súa vida. De novo aférrase á música, desta vez para procurar que a súa paixón sexa tamén o seu medio para gañarse a vida. Contacta co representante de Sokolov, o músico ruso a quen considera o mellor pianista vivo do momento. Cando xa tiña un acordo pechado para participar na súa representación, o seu novo socio pídelle que toque algo no piano do salón. Ao rematar a improvisada interpretación dille: «James, levo vinte e cinco anos nisto da música e nunca escoitei ninguén tocar así o piano que non fose un pianista profesional. Vas vir a Verona todos os meses a estudar con Edo, que é o mellor profesor de piano de Italia». Así é como accede a que o seu profesor lle aprenda a técnica que lle faltaba e de paso lle fai ver que todo se trata de esforzo e ensaio.

Daquela, cando parecía que todo volvía ao rego, os demos de sempre que só estaban agochados esperando unha nova oportunidade, volvéronse presentar con máis forza e máis saña. Nesta ocasión, a recomendación dun psicólogo para que lle conte os abusos sufridos á súa muller, que ata ese momento non sabía nada, desata a tempestade. Outra vez os seus segredos máis vellos e tóxicos envelenan de novo a súa vida. E para expresar o noxo que lle dá o mundo e a súa persoa desenvolve unha nova adicción: as coitelas de barbear e a autolesión como castigo. Os cortes que se fai deixan marcas e cando a súa compañeira se decata, outra vez ten que ingresar nun psiquiátrico e someterse aos efectos dun potente cóctel de antidepresivos. Atordado pola medicación leva a cabo o seu primeiro intento de suicidio. En extremo, o enfermeiro que ese día estaba de garda sálvalle a vida cando estaba pendurado da soga improvisada que fixera co cable da televisión. Ao primeiro séguelle un segundo intento, nun descoido na súa vixilancia, foxe do psiquiátrico e aluga o cuarto dun hotel no que planifica unha nova tentativa: agora o plan é unha bañeira con auga ben quente e facerse cortes nos pulsos. Cando xa tiña todo preparado, a habilidade da súa dona, a que inxenuamente chama para despedirse, sálvalle a vida.

De novo volver empezar. Terceiro ingreso nun centro hospitalario, máis medicación, máis vixilancia. Unha tarde recibe a visita dun vello amigo, outro fanático do piano, que nunha botella de xampú lle pasa un ipod nano cheo de xigas de música clásica. E o milagre volveuse producir, a música devolveuno de novo á cordura, outra vez foi o seu mellor último recurso.

Tras saír, un amigo da familia págalle unha estancia en Phoenix para someterse a unha terapia alternativa. Os efectos deste último tratamento mantéñeno na sensatez durante un tempo. É nesta época cando acode por primeira vez á comisaría a presentar unha denuncia contra o señor Lee, o seu violador, pero ao non contar con máis probas ou testemuñas ca o seu propio relato, esta revelación non ten percorrido legal. Mais si factura persoal. A caixa dos tronos destápase de novo, volve ás andadas, de novo autolesiónase. Outra estancia nun psiquiátrico. Sae e, como consecuencia das súas reaccións, a súa muller farta de tanta inestabilidade, pídelle o divorcio.

No medio desta crise atopa un novo axente, un canadense que de música clásica só coñece «A Chacona». E abonda. Con el grava o seu primeiro disco. Unha canle de TV por cable proponlle facer un documental sobre a vida de Chopin. Tras o disco, comeza unha xira de concertos na que pon en práctica un xeito máis informal de presentar a música clásica. Unha entrevista que lle fai o Sunday Times, onde menciona os abusos, é lida por unha antiga profesora que contacta con el. E atando cabos é quen de dar co seu violador e presentar unha nova denuncia. O señor Lee xa ten máis de setenta anos e segue a traballar como adestrador de boxeo con nenos de curta idade e, como non podía ser doutra forma, segue facendo o mesmo. Agora si hai caso. Desta vez, tras as obrigadas pescudas, a policía consegue presentar os cargos.

Grava un segundo disco e ao ano seguinte o terceiro. Jimmy, que fai o número catro, é o último álbum publicado. En 2012 a canle de TV Channel 4 proponlle realizar un documental centrado na música clásica e a saúde mental. O feito de entrar de novo nun psiquiátrico reméxelle aquilo que ten agochado no máis profundo e volve entrar en crise. En 2013 The Guardian publica un artigo titulado «Atopade o que vos encanta e deixade que vos mate», que bule polas redes sociais e se converte en toda unha declaración de principios.

En 2016 publica outro libro titulado Toca o piano: interpreta a Bach en seis semanas. E en 2017 abunda no seu relato bibliográfico coa publicación de Fugas. Ou a ansiedade de sentirse vivo. Neste mesmo ano decidiu buscar casa en Madrid e mudarse a vivir a España. E no noso país continúa co seu activismo publicando artigos como «Carta a Pedro Sánchez» (El País, 3 de agosto de 2018), misiva na que suxire cambios legais para protexer os menores, e máis especificamente, unha reforma xudicial para que nos casos de violación infantil, nenos e nenas declaren en privado, coa presunción de que din a verdade.

Velaquí, pois, esta recomendación de lectura deste libro biográfico (que leva máis de cen mil exemplares vendidos só en España) dun pianista xenial, cunha vida intensa que tamén é un activista audaz, valente e comprometido, a cuxa vida seguramente, aínda lle quedan moitas liñas por escribir e non todas doadas, pois como el mesmo di: «Desgraciadamente, sempre estou a dúas malas semanas dun hospital psiquiátrico».

Deseño: soulbande.com

Instalación: MVG-AAFR

Organización: Biblioteca de Torrecedeira.