Eli Pariser. Estados Unidos.1980
“El filtro burbuja.
Cómo la web decide lo que leemos y lo que pensamos”.
Taurus. 2017.
NOVEMBRO/DECEMBRO DE DOUS MIL DEZAOITO
Biografía.
Eli Pariser naceu nos Estados Unidos en 1980. Creceu
en Maine e graduouse en 2000 cunha licenciatura en Dereito,
Política e Sociedade do Simon's Rock College. Despois do 11 de setembro de 2001 creou un sitio web que pedía un enfoque multilateral
para combater o terrorismo. Convertido en pioneiro organizador en liña
fusionou o seu sitio web coa organización progresista MoveOn.org,que apoiou o
presidente Obama. Foi cofundador
de Avaaz.org (organización que apoia campañas para o medio ambiente e a
democracia en todo o mundo) e, axudou a lanzar o New Organizing Institute que
capacitou a miles de novos organizadores en liña. É
comentarista nas principais canles de noticias por cable dos EUA, agás Fox
News, articulista de opinión e
conferenciante TED.
Non
comprendemos pero aceptamos. Deixámonos levar docilmente pola promesa dun
coñecemento pleno e compartido. Bioloxicamente programados para prestarlles atención aos estímulos somos arrastrados polo fluxo piroclástico dun
volcán alimentado pola nosa vaidade. O vórtice dixital envólvenos, céganos e
atrapa nunha vasta caldeira ardente de datos, nun proceso onde asumimos impúdica
e puerilmente tanto os riscos coma os custos. Entramos plenamente confiados a
esta realidade reprogramable e innovadora sen saber se as decisións tomadas son
as adecuadas. Coas
rendas soltas e sen rumbo preciso, cada vez máis encerrados nas nosas burbullas
e universos paralelos, avanzamos esporeados a golpe de fusta coas nosas
anteolleiras caladas pola inercia da comodidade e da gratuidade duns servizos que
non nos van saír de balde. Coma no salvaxe oeste, o horizonte e as
posibilidades de progreso son tan grandes que resulta doado perder o norte. Mentres
os algoritmos recompilan e analizan todo no que facemos clic e no que non, as
grandes empresas do mundo dixital loitan por filtrar e decidir que ofrecernos
ou non. Somos obxectivos da nova internet e, a pesar diso, asumimos con
lixeireza a imparcialidade dos buscadores. A televisión dos anos noventa permitiulle a Nicholas Negroponte augurar un futuro cheo de axentes
de dispositivos intelixentes xeradores de sumarios personalizados. Hoxe en día,
conscientes de que para sacar tallada tiñan que facer que a xente os sintonizase, a nova consigna clave en
Silicon Valley é o coñecemento da relevancia. O filtrado colaborativo do correo
electrónico deu paso á identificación da páxina máis relevante (PageRank) e os
algoritmos e os motores de personalización de Amazón (1995) demostraron que esta
podía levar a dominar a industria. Días
despois dos atentados do 11S, unha pequena
compañía chamada Acxiom, dedicada á recollida e ávenda de datos, resultou saber máis
sobre os terroristas ca todo o goberno de EUA. Todos os sinais de clic incrustados
nos datos podían ser relevantes. O desafío era coñecer que era relevante para
cada usuario ou usuaria e Google non dubidou en
lanzarse a unha estratexia innovadora de servizos en que a xente debía iniciar
a sesión rexistrándose mediante a inclusión de máis datos (Gmail, Google Apps,…).
Non tardamos moito en revelar os nosos gustos e intereses ante unha sinxela e
directa pregunta de Mark Zuckerberg en Facebook publicándoos e actualizando nós
mesmos cantidades masivas de información de todo tipo. O volume creceu tanto
que, de novo, houbo necesidade de controlalo mediante un novo algoritmo (
EdgeRank). En
2009 as “ búscas personalizadas para todos ” de Google amosábannos que unha
mesma consulta podía producir resultados diametralmente opostos. Saben máis sobre nós ca nós mesmos, controlan a nube, incrementando día a día a asimetría
no coñecemento e no poder. Valéndose dunha opacidade que lles permite facerse
os parvos, son quen de eludir as consecuencias morais ou políticas e a
responsabilidade social das súas accións: son revolucionarios sociais cando
lles convén, e empresarios neutrais e amorais cando non.
 |
" A un algoritmo non lle podes reclamar os teus dereitos nin pedirlle contas ". Cathy O´Neil. Armas de destrucción matemática. Capitan Swing. 2017. |
Internet, máis ca descentralizar o poder, e alcanzar a utópica democratización e
igualdade social como predixeron os seus primeiros defensores, estaba
concentrándoo. En plena crise de atención deixámonos axudar polos filtros
personalizados. O complexo non nos chama a atención e a crítica resúltanos cada
vez máis complexa. O resultado é que ao non chocar as ideas de diferentes
disciplinas, culturas e pareceres somos cada vez máis homoxéneos, máis vulgares,
menos creativos e críticos.
 |
| " Ningunha sociedade pode funcionar se os seus membros non manteñen unha actitude ética ". Adela Cortina. La ética. Paidós. 2013. |
Tras
a primeira guerra mundial, descubrimos que a opinión pública era extremadamente
maleable, que a xente se deixaba manipular e podía actuar guiada por
información falsa. A prensa comezou a defender un modelo ético de información
neutral que separaba negocio e información. Coa publicidade como motor en
2010, The Washintgton Post dedicaba a súa portada a Facebook. Atrás quedaba a
historia do nacemento da opinión pública, a difusión de ideas e a súa
transnacionalización ou o fortalecemento do concepto de democracia en
Occidente. Debían adaptarse ao mundo personalizado dos filtros burbullas se querían sobrevivir; xa non era preciso desenvolver contidos de primeira calidade para
obter un público de primeira. Filtrar
información non é un fenómeno novo. O noso cerebro actúa para reducir a
disonancia cognitiva mediante a xeración de novas xustificacións e unha das
súas funcións principais é identificar os fragmentos de información importantes
para tomar decisións. Coa memorización convertemos obxectos e
conceptos en esquemas que, unha vez adquiridos, estamos predispostos a reforzar
(prexuizo de confirmación). Modificamos os nosos esquemas para que se axusten ao
mundo e o mundo para que se axuste aos nosos esquemas, e cando conseguimos un
equilibrio entre ambos os procesos chegamos ao coñecemento e á aprendizaxe. A
burbulla filtro tende a amplificar de forma drástica o prexuizo de confirmación e
as trivialidades non fan tremer os nosos esquemas, pero semellan información
nova polo que corremos o perigo de eliminar, alterar ou substituír ideas e
facer que se derrube todo o sistema xerárquico establecido. A filosofía chama “ realismo inxenuo ” a este hábito de crer que o
mundo é como semella ser. Da sindrome do mundo cruel da violenta televisión dos anos setenta pasamos á síndrome do mundo amigable do “ gústame ” como xesto universal. Pero
debemos ser conscientes de que a nosa idea acerca do que é real adoita
chegarnos de forma indirecta, manipulada e filtrada polos medios de
comunicación, por outros seres humanos e os moitos elementos deformadores da mente humana. É real a aplicación da neuropsicoloxía e da análise
de sentimentos. O teu móbil será capaz de pescudar que che gustaría buscar e se a indución e a persuasión personalizada funciona para
os produtos, tamén pode funcionar para as ideas.
 |
| "Camiñamos cara a un sistema multiespecífico no século XXII no que as especies as faremos nós… a tecnoloxía 5D permitirá imprimir materia viva con conciencia ". Eudald Carbonell. El arqueólogo y el futuro. Colección Ensay, 2013. |
Unha
maior potencia de software e o uso da biometría expoñen unha futura contorna
cambiante de intelixencia ambiental onde o filtro burbulla sae do computador
para seguir as persoas e os obxectos individuais mediante baratos chips de
radiofrecuencia (RFID): internet das
cousas activadas mediante polvo intelixente. O enorme fluxo de díxitos binarios promete
un grao de precisión do filtrado difícil de imaxinar. Cada vez máis
intelixentes, pero tamén máis difíciles de controlar e de entender mesmo para a
propia enxeñaría que os crea. A cognición aumentada ou AugCog xa está aquí e, ¡ atención !, a estación seguinte chámase
xenética. Todos
facemos case sempre máis ou menos o mesmo unha e outra vez e non resulta doado saltar o bucle repetitivo. Os gobernos, tanto totalitarios coma democráticos, están a controlar os nosos hábitos en liña, pondo en risco importantes dereitos humanos. Non é desatinado pensar na
posibilidade do determinismo. Nesta
nova fase de desconfianza da era dixital parece que estamos a empezar a ser
conscientes das dificultades. Non será doado recuperar o espazo perdido. Pariser
cre que debemos esixirlles ás empresas que permitan exercer un verdadeiro
control sobre a nosa información persoal e que a forza da lei ou a creación de
novos organismos pode e debe protexer tanto a información persoal coma os nosos dereitos.
 |
| " Empezamos a querer desintoxicarnos do dixital, ao final aprenderemos como utilizar ben a innovación ". (Ranga Yogeshwar: Próxima estación: futuro. Arpa. 2018) |
Precisamos con urxencia desenvolver unha nova concienciación dos programadores e da
cidadanía, así como lograr un nivel básico de alfabetización algorítmica e un
reencontro coa comunicación que constrúa comunidades máis fortes e máis pluralidade. Do
mesmo xeito que usar fontes de información máis diversas fainos máis libres,
estar rodeado de xente e de ideas diferentes a un mesmo é un dos mellores modos de
cultivar a apertura de miras e ampliar as categorías co fin de poder tomar boas
decisións e pensar novas ideas. Internet será cada vez máis o lugar en que
viviremos as nosas vidas. Necesitamos ter unha opinión xeneralizada do mundo en que vivimos xuntos e a burbulla de filtros empúxanos en dirección contraria: é
hostil ao diálogo. A rede non está terminada.
Instalación/ AAFR
Organización/ Biblioteca de Torrecedeira.
