reseñas.12. Seique.

Susana Sánchez Arins. Vilagarcía de Arousa.1974.

FEBREIRO-MARZO DE DOUS MIL VINTE.

Biografía

Susana Sánchez Arins naceu en 1974 en Vilagarcía de Arousa, pero creceu en Foxo, terra dentro. Estudou na escola pública e Filoloxías Hispánica e Portuguesa na Universidade de Santiago de Compostela onde obtivo o DEA de Literatura Comparada exercendo a docencia no Ensino Secundario Obrigatorio.

No 2008 gañou o XXI Premio Nacional de Poesía Xosé María Pérez Parallé coa obra [de] construçom (Espiral Maior, 2009). Logo apreceron os poemarios Aquilatadas (Estaleiro Editora) en 2012 e A noiva e o navío (Através Editora). No ano 2015 publicou Seique (Através Editora) e en 2018 a plaquette poética Carne dá miña carne (Editora Apiario) e o libro de relatos Tu contas e eu conto (Através Editora).

Forma parte da plataforma de crítica feminista A Sega e preside a organización  non  gobernamental Implicadas no Desenvolvemento. Colaboradora do xornal dixital Praza Pública entre as súas obras colectivas pódense destacar Letras nómades. A mobilidade feminina na literatura galega (2014, Frank  &  Timme), 150  Cantares  para Rosalía de Castro,(2015.Llibro electrónico), De Cantares Hoxe. Os  Cantares  Gallegos  de  Rosalía  de  Castro  no  século  XX (2015, Fundación Rosalía e Castro/ Radio   Galega),  1975- 2015 Moncho Reboiras Vive! (2015, Arredista Edicións), Verbo na arria. Homenaxe literaria a Xohan Xesus González,(2016, Fervenza), Abadessa, oí dizer. Relatos eróticos de escritoras da Galiza (2017, Através)  e  Pico  Sacro. Ferido  polo  lóstrego   e   a   lenda  (2017, Alvarellos).

                                                                            

Portada 1ª ed.

                                           Por   Tina    Parcero    Pereira 

    “Se foi  assim de mau com o pai, como seria com os de fora.”

    Esta é a frase que a avoa de Sánchez Aríns re- petía unha e outra vez, coma unha ladaíña, cada vez que alguén amentaba o tío Manuel. Sempre, desde que a autora ten memoria. E este foi o nobelo que gardaba esta Ariadna do Salnés, unha velliña que non o quería desenrolar, pero que llo deixou aos seus por se alguén era quen de facelo.

   

Ribadumia. Comarca do Salnés. Pontevedra.

        

 E Susana Sánchez Aríns foi quen. Axudada por Casilda, filla de Ubaldina, a tía avoa que decidira non calar, e por outros familiares, comezou a desenlear aquel nobelo escuro, cheo de reviravoltas, que non deixaba respirar a súa xente, nin a súa bisbarra, nin á súa terra. 

Porque,  como sucede con todos os traumas, se non lles dá o aire, se os deixamos enterrados no fondo das mentes, podrecen e contaminan xeracións enteiras. E Sánchez Aríns quería deixarlles ás xeracións seguintes,  ás dos nosos fillos e fillas,  respostas ás súas preguntas, non silencios. Un aire máis limpo.

Ao coller o nobelo nas súas mans e tirar do fío, a autora comezou a poñer atención a moitas máis cousas, xa non só á frase misteriosa da avoa. Cousas que sempre oíra, sen atender conscientemente. Memorias, si, pero tamén desmemorias, e ata recordos modificados, non só polo tempo pasado, senón tamén polas emocións que os acompañaban e os deformaban. Tamén os seus propios recordos, como descubriu con arrepío. As voces irían sumándose ata convertérense nun coro grego, un coro que berraba cada vez máis forte, cheo de tantos “disques”. E de tantos “seicas”.

Cabeceira "Diario de Falange Española Tradicionalista y de las J.O.N.S.". Vigo. 1939. Mentres o fío ía desenleándose, Sánchez Aríns comezou tamén a ouvir os silencios. Porque hai quen escolle falar, e hai quen escolle calar. Hai quen escolle contar, e hai quen escolle romper cartas, documentos e fotos en mil cachiños e botalos ao lume para afogar pesadelos ou para limpar historiais cheos de sangue. Cada un cos seus motivos, cada un segundo a súa conciencia, negando o pasado, ou berrándoo para que non se esqueza. A autora conta nas entrevistas e nas conferencias que nos arquivos era coma se o seu tío, Manuel   García Sampayo, non existise. Non había nada, nin un documento, nin a súa ficha de falanxista (como tamén faltaban outras fichas de falanxistas notorios). Que só soubo que fora alcalde de Ribadumia nos anos corenta porque este concello publicou unha necrolóxica na honra do seu tío ao coñecer o seu pasamento. E descubriu así que os vencedores non só escriben a historia. Tamén deciden qué será o que se recorde e o que non. Precisamente foi a publicación do libro o que permitiu que os historiadores a axudaran, a posteriori, a atopar a acta dun xuízo que, malia ditar unha sentenza exculpatoria para o seu tío, con moitas testemuñas sospeitosamente laudatorias, viña confirmar feitos que no libro son só elucubracións da autora. Xa con toda a información reunida, despois de pescudar na súa familia, na súa parroquia, nos arquivos provinciais, nas hemerotecas, Sánchez Aríns quixo facer unha novela monumental, das de catrocentas páxinas. Porque libro de historia non podía ser, sen probas documentais, sen testemuñas directas. Pero deuse de conta de que con “disques” e “seicas” tampouco podes escribir un Guerra e paz. E de que tampouco lle sairía, de todos os xeitos. Porque ela é poeta. E así saíu este libro, que ninguén pode ler e quedar indiferente. Así saíu esta mestura entre poema, cancioneiro, dicionario, teatro grego e remuíño. Un libro no que todas as voces berran a súa verdade, para que a lectora, ou o lector, escolla a súa. Un libro con todasas contradiccións, con todos os ocos e con todos os silencios que ela atopara. Coa linguaxe rica e melodiosa da súa comarca. Un libro que non só é outra novela sobre a Guerra Civil. É un libro distinto, como di Suso de Toro, un libro cun ton propio. Con voz propia. Porque un bo libro ten que ter unha historia que contar e un xeito propio de contala. E este éo. Retrato de Franco  nunha rúa de Ourense, 2020. Un libro con tal forza que a súa editora, Através, sentiu que non podía quedar só para nós, agochado neste recuncho verde, que había que mostrarllo ao mundo, e pediulle a Sánchez Aríns que o traducise ela mesma ao castelán. E o libro editouse con De Conatus en 2019, e nese mesmo ano gañou o Premio dos Libreiros de Madrid ao mellor libro de ficción. E a autora dixo ao recollelo: “ A miña nai protestou por este premio, porque non é un libro de ficción. É todo verdade”. "La Quietud y el vértigo".  Carmen Calvo, 2019. Non me lembro ben de cando un exemplar deste libro caeu nas miñas mans por vez primeira. Hai un ano, podería ser. Seguramente foi cando comecei a colaborar cunha asociación de memoria histórica. Os convites que nos mandan cada certo tempo á caixa de correo electrónico para acudiren a exposicións ou a actos de desagravio das vítimas das «sacas», desenterradas de buratos esquecidos á beira das estradas ou por fóra dos «camposantos», espertaron en min cobiza de saber máis, de lembrar o sabido, de honrar os mortos repasando as súas biografías. "No fondo do mar". "Atila en Galicia" de Castelao. Pero podería ser de antes, tamén, porque as historias da Guerra Civil estaban por todas as partes na infancia da xeración nacida nos últimos anos da ditadura. Os nosos avós nada ou case nada nos contaran.  Así aprenderán a non ter ideas.  "Galicia mártir" Castelao. 1937. Moitos tiñan gravado a lume no seu cerebro a orde, tan tristemente popular nos anos da guerra, de «non significarse», é dicir, de non deixar ver as propias ideas políticas ante os de fóra. Non vaia ser o demo. Outros quedaran mudos polo terror presenciado. Outros tiñan moito que calar. "Evasión".  "Atila en Galicia". Castelao. Os nosos pais, fillos da dura posguerra, tampouco dicían nada. Só insistían en falar dos «anos da fame»: para que acabaras a comida do prato, para que non botaras o pan ao lixo. A pantasma da fame, do frío, da pobreza. A guerra non se nomeaba. Chegabas a adulta e, por fin, un día, sabías que o avó combatera na fronte de Aragón, obrigado, apuntando ao aire ao ir disparar por se, ao outro lado das trincheiras, estaba o seu irmán, ao que o pillara a sublevación emigrado en Euskadi. Pero o silencio falaba, si, coma no libro. Os ocos nos relatos deixaban unha sensación sombría, coma un mal agoiro. As poucas pistas que os mozos e mozas eramos quen de reunir, en conversas das comadres, xunto á mesa da brisca, ou en comentarios misteriosos ao pasar a carón de certos vecinos e veciñas, quedaban rexistrados na nosa memoria co asterisco de «importante, non esquecer». Detalle capa 2ª ed.(ampliada)  Ilustración: Rosa Herraiz Cabanas. O tío Manuel, o home traxeado de branco, calmo e fachendoso da cuberta do libro, fíxome lembrar a impresión que levou a miña mente infantil cando a miña nai me sinalou pola rúa un velliño, que eu sabía avó dunha compañeira da escola, e me dixo: «Ese é un dos que, na gherra, levaba os homes das súas casas, poñíalles unha corda ao pescozo cunha pedra atada e afundíanos na ría». Ese día, a Guerra Civil saíu dos libros e encarnouse naquel vello. O mal non é un ente abstracto, xa nunca máis. O mal pode ter netos. Seique.

Deseño: Soulbande / MVG Instalación: AAFR

Organización: Biblioteca de Torrecedeira.